虾米是什么意思

Vikipedio
Vikipedio
Vikipedio
interreta enciklopedio ? MediaWiki-vikio ? Vikimedia projekto ? malfermita enhavo ? crowdsourced project ? self-depicting entity ? fako ? uzant-generita enhavplatformo ? tre granda Interreta platformo ? sociotope
Priskribo	?efpa?o de la Esperanta Vikipedio, 3-a de oktobro 2018
Retadreso	wikipedia.org
Kategorio	Reta enciklopedio
Lingvo(j)	Multaj
Posedanto	Fonda?o Vikimedio
Registri?o	libervola
Fondi?o	15-a de januaro 2001
Stato	aktiva

Vikipedio (angle Wikipedia [?ikipidia]) estas interreta, plurlingva reta enciklopedio kun enhavo la? la koncepto de libera verko. ?in verkadas volontuloj surbaze de amaskunlaboro – ?iu homo kun aliro al la Interreto rajtas ?an?i la enhavon de preska? ?iu artikolo. Tamen oni ne rajtas fari ion ajn, sed devas sekvi certajn regulojn. La plej gravaj estas konformo al enciklopedieco, ne?traleco kaj respekto.

La projekto komenci?is je la 15-a de januaro 2001 apud Nupedia – simila, sed de fakuloj verkita projekto. Vikipedion nun administras la senprofitcela Fonda?o Vikimedio.

Dum aprilo de 2015 jaro ekzistis 288 lingvo-versioj de Vikipedio. En oktobro 2015 ?iuj diverslingvaj Vikipedioj entute havis pli ol 36 milionojn da artikoloj. Preska? kvin milionoj el ili estis en la anglalingva versio, ?irka? du milionoj en la sveda kaj germana, dum la Esperanta enhavas nun 373 565 artikolojn. Kvindek kvar vikipedioj havis pli ol 100 000 artikolojn. Ekde sia fondi?o Vikipedio da?re pli populari?is, kaj ?ia sukceso instigis fondon de pluraj frataj projektoj.

La nomo Vikipedio estas esperantigo de la angla Wikipedia, kunfando de la havaja vorto wiki (signifas 'rapide') kaj la angla encyclop(a)edia (‘enciklopedio’). La vortero paedia venas tralatine el la greka paideia, ‘eduko’, tiu siavice el pais, ‘infano’.

Historio

Ekrankopio de la portalo de Vikipedio montranta la malsamajn lingvojn ordigitaj la? artikola kalkulo

La Vikipedia emblemo esperanta.

Wikipedia monument. S?ubice, Pollando 2014.

La anglalingva Vikipedio estis la unua Vikipedio. Fondite je la 15-a de januaro 2001, fare de Jimmy Wales kaj Larry Sanger, ?i montras, ke la principo de libera scio ja estas aplikebla al reta enciklopedio. Malgra? la meza kvalito de multaj artikoloj en la komenco, tra tempo ili pliboni?as kaj alti?as en kvalito. Jam fine de 2001 ekzistis preska? dudek lingvo-versioj.

La Esperanta Vikipedio estis fondita je la 6-a de novembro 2001 de Chuck Smith. En decembro 2001, li laboris kun Jerry Muelver kaj Stefano Kalb por fari bazan vikipedion de 139 artikoloj. La Esperanto-Vikipedio publiki?is je la 2-a de januaro 2002 kun pli ol 300 pa?oj. ?i ricevis la tutajn enhavojn de Enciklopedio Cigneta, Enciklopedio Kalblanda kaj Monda Faktolibro. Ceteraj tekstdonacoj venas de la Enciklopedio de Esperanto, de Monato kaj pluraj libroj, kun konsento de la a?toroj.

La 17-an de junio 2015 oni atribuis al Wikipedia la premion Princo de Asturio pri Kunlaborado.

Kvalito

Vikipedio estas estrata de senpartieco

Kritikistoj asertas, ke permeso redakti Vikipedion fare de kiu ajn igas ?in nefidinda. Vikipedio enhavas nenian oficialan institucion, kiu okupi?us per verkontrolado de faktoj, kaj la redaktantoj mem ne ?iam devas bone koni temon, pri kiu ili verkas. En interparolo kun The Guardian bibliotekisto Philip Bradley esprimis sin, ke "li ne uzus Vikipedion kaj ke li ne konas e? unu bibliotekiston, kiu uzas Vikipedion. ?efa problemo estas manko de organoj. De eldonejo de presitaj publika?oj eblas atendi garantion, ke iliaj informoj estas fidindaj, ?ar de tio dependas ilia vivtenado. Diference de io tia (Vikipedio), kio bildi?as sur ekrano." (Waldman, 2004). Simile reagas anka? Ted Pappas, ?efredaktoro de Encyclopaedia Britannica, kiu diris en The Guardian: "Supozo por Vikipedio estas, ke per iom-post-ioma plibonigado ?i perfekti?os en senerarecon, sed tiu ?i supozo estas neniel pruvita." Pri Vikipedio kiel fonto de informoj esprimis sin Danah Boyd en la jaro 2005: "Tio neniam estos enciklopedio, sed ?i enhavos ampleksan konon, kiu estos tute ta?ga por aliaj celoj. Sed malgra? tio tradiciaj enciklopedioj sen?ese enhavas la?le?an revokon, kiu proklamas, ke ili rifuzas kian ajn respondecon pri eraroj en publika?o."

Jimmy Wales

En 2004, Robert McHenry, la eksa redaktoro de Encyclopaedia Britannica, en artikolo Je fidindeco fondita enciklopedio kritikis metodojn kaj verkado kiel: "kiel ajn proksime la artikoloj de Vikipedio gvidos al fidindeco, ?i estos por ?iam malfermita al neinformitoj kaj duon-analfabetuloj, kiuj pu?as la nazon en ?ion… Uzanto, kiu vizitos Vikipedion, por ke li eklernu ion, estos ?iam en pozicio de vizitanto de publika necesejo. A? je unua ekvido ?i estas malpurigita, do ?iu scias, ke li atentu a? ?i aspektos tute pure, kio povas ka?zi falsan senton de sekureco. Sed la persono neniam certe scias, kiu uzis tiun ?i aparaton anta? li." Aaron Krowne verkis artikolon, kiu rebatis la metodojn uzitajn de McHenry nomante ilin "TND" (angle FUD), kio estas komerca mallongigo de "timo, necerteco kaj dubo". Larry Sanger, la eksa ?efredaktoro, kritikis Vikipedion fine de la jaro 2004 pro tio, ke ?i mal?atigas fakecon. Pli poste li ankora? kulpigis plimulton de tiuj, kiuj donas interretajn servojn, ke "ili okupas" Vikipedion. Vikipedio kredas, ke ties procedo de reguligado de artikoloj estos tio, ke ties enhavo estas donita al granda nombro de uzantoj, kio gvidos al precizeco de informo. Citante le?on de Linis pri evoluo de malfermita fonto Sanger anta?e esprimis sin: "Supozante sufi?on de okuloj ?iuj eraroj estas malhaveblaj." La teknologiulo Joi Ito skribis pri Vikipedio: "Kvankam dependas de la tereno, la demando sen?ese restas, ?u vera estas tio, kio devenas el kredinda fonto a? el fonto, kiun rigardis miloj da homoj (kun ebleco de komentario) kaj kiu supervivis." Male, a?toroj, kiuj partoprenis en neformala testo pri konstato de kapableco de Vikipedio kapti erarajn informojn, notis, ke: "tio ne estas mekanismo, kiu verkontroligas faktojn, sed prefere tio estas formo de balotsistemo" kaj tiu fakto, kiu videble ne aspektas tre trompe, povas esti akceptita kiel vero.

Vikipedio estas kulpigita pro manko de kapableco pri vasta spektro de temoj. La ka?zo estas propravola karaktero de la projekto kaj la tuta interesi?o de ties kontribuantoj. Dale Hoiberg, ?efredaktoro de Encyclopaedia Britannica, asertas: "oni skribas pri aferoj, kiuj interesas onin, do multe da temoj restos ne enprenitaj. Kontribuo pri uragano Francis estas kvinoble pli longa ol artikolo pri ?ina arto kaj kontribuo pri Coronation Street estas duoble pli longa ol artikolo pri Tony Blair." Larry Sanger, la unua ?efredaktoro de Nupedia, diris: "Kiam estas bezone skribi pri relative fakaj temoj (ekster intereso de multaj kontribuantoj), do fidindeco de la tuta projekto estas senegala."

En alia flanko Vikipedio estas la?dita por tio, ke ?i ebligas aktualigon de artikoloj a? novaj artikoloj estas kreitaj kiel reago je specifa evento. Ekzemple tiam aktuala artikolo pri tertremo en Hinda oceano el la jaro 2004 en la angla versio de Vikipedio estis ofte citita fare de ?urnalistoj post la tertremo. Redaktoroj de sciigrimedoj anka? asertas, ke enciklopedio kiel Vikipedio havas multoblajn eblecojn ampleksi pli da temoj, ol povas ampleksi presitaj formoj de enciklopedioj.

Plie, estus menciinde, ke la ekzemploj de Hoiberg jam ne validas de majo de 2005: La artikolo pri la ?ina arto estas preska? trioble pli longa ol la artikolo pri uragano Francis, kaj la artikolo pri Tony Blair estas proksimume je 50 % pli longa ol tiu pri Coronation Street. Por ke ni metu la aferojn en ?ustan perspektivon, la menciitaj artikoloj estas indikitaj nur kiel ekzemploj de ekinteresinta raportado, sed same ili povas montri tion, kiel Vikipedio proksimi?as al prudenta egaleco.

Komunumo

Vikipedio havas komunumon de uzantoj, da kiuj estas proporcie malmulte, sed ili estas tre aktivaj. Emigh kaj Herring asertas: "Kelke da aktivaj uzantoj prezentantaj komune kun donitaj reguloj kaj sistemo de libera reguligo povas atingi grandan kontrolon super enhavo produktita en la sistemo, la?vorte forvi?ante variecon, polemikon, malkonsistecon harmoniante opiniojn de la kontribuantoj."

Kelkaj kontribuantoj plendas, ke reguligado de Vikipedio estas tre laciga okaze de konfliktoj. Same ili plendas pri fakto, ke Vikipedio grandmezure preferas kontribuantojn, kiuj havas karakterizajn opiniojn, ?ar neniu havas tempon nek energion por rebati iliajn karakterizajn opiniojn.

Sed en la alia flanko Vikipedio estas, kiel asertas ties redaktantoj, tre valora kiel socia komunumo. Ekzemple a?toroj povas esti postulitaj, por ke ili defendu, respektive klarigu sian laboron kaj tiuj ?i disputoj estas bone videblaj. Unuopaj versioj de Vikipedio ofte enhavas "konsultan sekcion", kie tiu ?i komunumo respondas demandojn.

Esperantistoj kaj Vikipedio

Esperantistoj ludas pli gravan rolon en diverslingvaj vikipedioj ol oni ?enerale taksas. Unu de la ?efaj teknikistoj de la tutmonda Vikipedio, Brion Vibber, estas esperantisto.

La ?e?an, kartvelan, slovakan kaj svahilan versiojn de Vikipedio kreis esperantistoj (Miroslav Malovec, Avtandil Abuladze, Viliam Búr kaj Marcos Cramer), kaj en pluraj vikipedioj esperantistoj estas administrantoj. Martin Haase, direktoro de Germana Esperanto-Instituto, estis estrarano de Wikimedia Deutschland, kaj Ziko van Dijk estis de aprilo 2011 ?is marto 2014 prezidanto de Wikimedia Nederland.

Studoj

Ziko van Dijk, en sia artikolo "The geek shall inherit the earth". Esperanto-movado kaj vikipedia komunumo en la epoko de la Interreto, komparas la fenomenon Esperanto kun la fenomeno Vikipedio, sed ne kun la esperantlingva Vikipedio, sed kun la ?enerala vikipedia movado, tio estas Wikipedia kaj Wikimedia. Unu jarcento post Esperanto aperas alia fenomeno kun universaleca intenco, kolektiva kunlaboro ("Libera Scio"), fare teorie de multegaj, sed praktike de ne tiom multaj, stranguloj, ne klinaj al socia rekta agado, ktp. Diferenco estis la a?o kaj epoko de la apero, pro kio por Esperanto gravis la gazetoj, dum por Vikipedio Interreto.

Petro Chrdle, en sia artikolo SAEST kaj KAEST. Pri fakaplikaj aran?oj en ?e?io kaj Slovakio rakontas pri la fakterminaraj taskoj fare ekde 1978 de foje AEST foje SAEST, poste KAEST. Ekde 2002 la afero okazis en Dob?ichovice, kiel sidejo de la agentejo mem, en 2002 mem kun ?eftemo pri elektronikaj rimedoj. Tiuokaze elstara prelego estis tiu de Chuck Smith, fondinto de la esperantlingva Vikipedio kiel unu el la unuaj ne-anglalingvaj versioj en 2001, samjare kun la ?enerala sistemo. Ekde tiam la rilatoj inter KAEST kaj vikipediistoj estis oftaj. En 2008 okazis trejnseminario por vikipedi-kontribuantoj fare de Pavla Dvo?áková kun partopreno de Yves Nevelsteen, redaktoro de manlibro pri Vikipedio. ?iuj menciitaj eventoj kaj prelegoj estis kolektitaj en la korespondaj prelegokolektoj.

Vikipedioj en unuopaj lingvoj

Kontribuintoj por la anglalingva Vikipedio la? landoj en septembro 2006

Aktuale de Novembro 2022, la 40 plej grandaj estas la jenaj (tie ?i ordigitaj la? ABC):

• Anglalingva Vikipedio
• Arablingva Vikipedio
• Armenlingva Vikipedio
• Azerbaj?anlingva Vikipedio
• Bulgarlingva Vikipedio
• Cebulingva Vikipedio
• ?e?enlingva Vikipedio
• ?e?a Vikipedio
• ?inlingva Vikipedio
• Danlingva Vikipedio
• Esperantlingva Vikipedio
• E?sklingva Vikipedio
• Finnlingva Vikipedio
• Franclingva Vikipedio
• Galeglingva Vikipedio
• Germanlingva Vikipedio
• Greklingva Vikipedio
• Hebrelingva Vikipedio
• Hindilingva Vikipedio
• Hungarlingva Vikipedio
• Indonezilingva Vikipedio
• Itallingva Vikipedio
• Japanlingva Vikipedio
• Kartvellingva Vikipedio
• Katalunlingva Vikipedio
• Korelingva Vikipedio
• Kroatlingva Vikipedio
• Malajlingva Vikipedio
• Minnanlingva Vikipedio
• Nederlandlingva Vikipedio
• Norveglingva (bokm?l) Vikipedio
• Norveglingva (nynorsk) Vikipedio
• Perslingva Vikipedio
• Polalingva Vikipedio
• Portugallingva Vikipedio
• Rumanlingva Vikipedio
• Ruslingva Vikipedio
• Serblingva Vikipedio
• Slovaklingva Vikipedio
• Slovenlingva Vikipedio
• Svedalingva Vikipedio
• Tagaloglingva Vikipedio
• Tatarlingva Vikipedio
• Turklingva Vikipedio
• Ukrainlingva Vikipedio
• Varajlingva Vikipedio
• Vjetnamlingva Vikipedio

Ligite al la Esperantlingva vikipedio oni rajtas mencii tiujn

• Vikipedio en baza angla lingvo
• Volapuklingva Vikipedio
• Idlingva Vikipedio

Unu el la trajtoj de la diversaj nacilingvaj eldonoj estas, ke ilin kreas ?efe lo?antoj de la lando a? landoj, kie oni parolas la koncernan lingvon. La? statistiko el 2006 ?irka? 52 % de la kunlaborantoj de la anglalingva versio lo?is en Usono, 15,9 % en Britio, 7,3 % en Kanado kaj 4,4 % en A?stralio - do sume ?irka? 80 % de la kontribuintoj lo?is en kvar (?efe) anglalingvaj landoj. La plej altan procenta?on en unu lando havis la japana vikipedio, kies kontribuintoj lo?is je 93,2 % en Japanio; la plej malaltan procenta?on de la ?efa kontribulando havas la ?ina lingvo, kiun tiutempe kreis je 28,6 % homoj el Honkongo; sekvis 25,9 % en Tajvano. La Esperanto-versio tiutempe havis 36,3 % de kontribuoj el Nederlando, 10,6 % el ?e?io.

Entute por Esperanto oni listigas sep landojn, el kiuj venis pli ol 5 % de la kontribuoj. La hispana versio havis ses tiajn landojn, la ?ina kvin, la rusa, rumana kaj korea po kvar, la angla, franca, portugala, hebrea, slovaka kaj dana po tri kaj la aliaj el la tuta dudeko da versioj du a? unu landojn.

Vidu anka?

• Retefiko
• QRpedia - Sistemo bazita sur portebla Interreto, kiu prezentas al retumantoj enhavon el Vikipedio sur la ekrano de sia po?telefono en la lingvo por kiu la aparato estis agordita.
• Kiwix - Libera programaro uzata por montri enhavon de Vikipedio en medio kie ne ekzistas interreta konekto, a? ekzistas cenzuro de la retejo.
• Permesilo de GNU por Liberaj Dokumentoj
• Listo de lingvoversioj de Vikipedio
• Esperantlingva Vikipedio
• Internacia Vikipedio
• Truth in Numbers: The Wikipedia Story (Vero en Nombroj: La Historio de Vikipedio) (dokumenta kino)
• Vikipedia historio
• Jimmy Wales
• "Vikipedio – praktika manlibro" esperante
• Wikimapia
• Vikimanio
• Vikipedio:Regularo
• Wikipedia Watch
• Neciklopedio
• Baidu Baike, ?ina speco de vikipedio
• Mikrosofto Encarta
• Asteroido (274301) Wikipedia

Eksteraj ligiloj

• Oficiala retejo
• Kern.Punkto Info : podkasto pri Vikipedio
• Klerige: Kiel verki por Vikipedio?, prezento de Yves Nevelsteen dum la dua Virtuala Kongreso de Esperanto en somero 2021.